عفرین زیر ذره بین ژنئولوژی(۴)
حقیقت نهفته در تپه عین دارا، غار دودری و جندرس
عفرین- هرچند کاوشهای انجام گرفته محدود باشند نیز، ما را تا دوران نئولتیک میبرند. در عفرین غار باستانی مربوط به دوران نئاندرتال، غار دودری وعین دارا که به عنوان جایگاه ایشتار شناخته میشود قرار دارند که مورد هجوم هوایی ارتش ترکیه قرار گرفتند. همچنین جندرس که تأثیر فرهنگ تل خلف بر آن آشکار است و نبی هوری که مُهر بسیاری تمدنها بر آن هست وجود دارند.
عفرین چه اندازه با جغرافیا و تاریخ خویش توجه انسان را به خویش جلب میکند، همان اندازه نیز با مقاومت زنانش جای توجه دارد. آثار بسیاری که انسان را به دوران نئولتیک پیوند میدهند کشف شده اند. برهمین اساس تحقیقات زیادی نیز انجام گرفته اند. در کاوشهای انجام گرفته مشخص گشته که آثار به جای مانده از عصر پالئولتیک و مزولتیک هنوز هم وجود دارند. همچنین یافته ها و آثار بجای مانده از تمدنهای هوری، میتانی، رم، بیزانس و عثمانی بسیار زیاد دیده میشوند. از هر تمدنی آثاری بجای مانده است.
هرچند در عفرین کاوش و حفاریهای فراوانی نیز انجام گرفته باشند نیز، در تاریخ رسمی درباره عفرین دانسته های بسیار کمی وجود دارند. گروهی از محققان سوری و ژاپنی درباره دوران پالئولتیک و مزولتیک تحقیقاتی انجام داده و داده هایی نیز به دست آورده اند. در کاوشهای انجام گرفته بر روی غار دودری، پرستشگاه عین دارا و تپه جندرس به این نتیجه رسیدند که تاریخ این منطقه به دوران پالئولتیک میرسد.

کهن ترین نئاندرتال در غار دودری
مهمترین مکان متعلق به این دوران، غار دودری است. این غار ۱۵ کیلومتر از مرکز عفرین فاصله دارد و نزدیک برج عبدالله میباشد. غار بسیار بزرگ است، طول آن ۵۰ متر، عرض آن ۱۵ متر و ارتفاع آن ۱۰ متر میباشد. در سال ۱۹۸۹ یک هیئت ژاپنی بر روی آت تحقیقاتی انجام دادند. در کاوشهای خویش با آثار دوران پالئولتیک و مزولتیک مواجه گشتند. ابزارهای سنگی عصر پالئولتیک میانی در آنجا یافته شد. استخوانهای نزدیک به هفتاد انسان در آنجا دیده شد و ثابت گشت که این استخوانها متعلق به انسان نئاندرتال است.
استخوانهای مشابهی در اقلیم کردستان فدرال در غار شانه در یافته شده است. تحقیقاتی که درسال ۱۹۹۳ در این غار انجام گرفت، ثابت کرد که این استخوانها مربوط به کودکی دوساله است. بر روی شیوه دراز کشیدن، باز بودن دستانش و بازوان پیچ خورده اش هنوز هم تحقیقاتی انجام میگیرد. درسال ۱۹۹۷ جسد کودک نئاندرتال دیگری نیز کشف گردید. همچنین آثار دوران ناتوفیان( ۱۰۰۰۰ سال قبل از میلاد) و عصر کباری یافته شد. در شمال غربی نوشته های مربوط به سده ۸ و ۹ میلادی دیده شدند. بسیاری از بخشهای این نوشته ها تخریب گشته اند و تنها بخشی از آن باقی مانده است. فیگور خدای تشوپ و دربخش چپ قسمت پشتی نیز چند نوشته تا به امروز محافظت شده اند.

عبادتگاه ایشتار یا عین دارا بوسیله تپه سترک محافظت شده است
پرستشگاه عین دارا در کنار تپه سترک در عفرین ساخته شده است. گفته میشود که در بین سالهای ۱۳۰۰ -۷۰۰ قبل از میلاد ساخته شده است. هرچند به طور قطع نمیدانیم که این پرستشگاه برای چه کسی ساخته شده است،اما نظریه هایی وجود دارند که ادعا میکنند، این عبادتگاه برای ایزدبانوی برکت، عشق و جنگ، ایشتار که نامش در اسطوره ها آمده است، ساخته شده است. گفته میشود که در سده ۱ قبل از میلاد از جانب آرامیها در سوریه ساخته شده است. پرستشگاه عین دارا یکی از مهمترین آثار باستانی منطقه میباشدکه در ۲۶ ژانویه از جانب رژیم ترکیه بمباران گردید.
به سبب این بمباران، ضربات سنگینی به عبادتگاه وارد آمد.پله هایی که به سمت پرستشگاه میروند، همگی تخریب گشته اند، پیکرحیوانات بالدار که از سنگ سیاه بازالت ساخته شده بودند، تکه تکه گشتند. این آثارهمگی ویران گشتند. این پرستشگاه یکی از جاهایی است که از عصر نئولتیک و فرهنگ ایشتار باقی مانده است. و همچنین نماد معماری فرهنگ و آیین سوریه- هیتیت ها است. این پرستشگاه یکی از آن مکانهایی بود که باید بر روی آن کاوش انجام میگرفت و تاریخ آن روشن میگشت.

امانت سه هزار ساله
تأثیرات دوره های مختلف تاریخی در عین دارا خودنمایی میکند. گفته میشود که شهری با وسعت ۱۱٫۵ هکتاردر آنجا وجود دارد. در قسمت فوقانی آن کاوشهایی انجام گرفته، اما امکان اینکه در لایه های تحتانی کاوش انجام گیرد، وجود ندارد. در آنجا تأثیرات عصر اسلامی، بیزانس، هلن، ایران و هیتیت دیده میشود. این شهر در ۸ کیلومتری عفرین قرار دارد. در سال ۱۹۵۶ از جانب هیئتی سوری در آنجا کاوشهایی انجام گرفت.
تپه عین دارا از دو بخش تشکیل شده است. قسمت زیرین وسعت آن ۱۱٫۵ هکتار است. شهر کهن در زیر آن ساخته شده است. قسمت دوم بلند است و عبادتگاه در آنجا قرار دارد. در قسمت قوقانی کاوش انجام گرفته و آگاهیهای تاریخی زیادی آشکار گشتند. یافته ها متعلق به دوره های هوری، هیتیت، اسلام، بیزانس و ایران هستند. در آنجا قطعات سرامیک، ظروف کوچک، قطعات شیشه، صلیب و ابزارآلات سرامیک و بسیاری ابزارهای دیگر وجود دارند. بر روی ابزارآلات سرامیکی فیگور ایزدبانو نقش بسته است. ایزدبانو با دستانش هر دو سینه خویش را گرفته و موهایش بلند هستند. بر روی ابزارآلات دیگر، تصویر ایزدبانوی دیگری وجود دارد که بر روی سینه هایش گل نیلوفر نقش بسته است.

در ورودی عبادتگاه ردپای انسان وجود دارد
بسیاری ابزارآلات دیگر نیز در آنجا وجود دارند. اما چون قطعات آنها کامل نیست نمیتوان به خوبی آنها را تحلیل کرد. یک بنای دیگر مانند عبادتگاه وجود دارد که تاریخ آن تا سده ۱۰ پیش از میلاد میرسد، اما گفته میشود تاریخ آن کهن تر است. در جایی که وسعت آن به ۳۸- ۳۲ مترمیرسد با سنگ سیاه بازالت وسنگ گچی ساخته شده اند.
در قسمت ورودی ردپای انسان وجود دارد. در بخش دوم پای راست از پای چپ بزرگتر است و این جالب توجه است. این نشان میدهد که باید ابتدا با کدام پا داخل شد و این را به شکل نمادین نشان داده است. بعد از آن تالاری وجود دارد که در آن در دوم قرار دارد. در قسمت راست عبادتخانه قرار دارد و راهرو رو به شمال، جنوب و غرب راه دارد.
بر دیوارها پیکره قوچ و شیر وجود دارند که به شکل بسیار ظریفی درست شده اند. همچنین نقوش عبادتگاه با تصاویر الهه کوهستان درست شده اند. و داستانهای الهه ها و حیوانات را در درون خویش جای میدهد. گفته میشود که قوچ و شیر حیوانات ایشتار هستند و الهه کوهستان نیز به آنان کمک نموده است. به همین دلیل احتمال دارد پرستشگاه برای ایشتار ساخته شده باشد. در آنجا تابلویی دیده شده است که در آن ایشتار به مانند جنگجویی تمثیل شده است. در دست ایشتار سلاح قرار دارد و با جامه ای رنگارنگ نشان داده شده و بر روی شانه چپ او تیر و کمان قرار دارد. همچنین بخشی از صورت ایشتار بر روی سنگی از جنس بازالت دیده شده است.

جندرسه: ژن دەڕێسێ(زن می ریسد)
منطقه جندرس که با نام خویش توجه انسان را جلب مینماید، بسیاری آثار فرهنگ تل خلف یعنی اولین انقلاب زن یا انقلاب زراعی- روستایی را در خویش جای میدهد. هرچند گفته میشود که نام آن از نام ژان داریوس فرمانده رومی آمده است، اما در این باره مادر پیری که تأثیرات فرهنگ دیرین هنوز دراو قابل مشاهده است، به شکلی ساده بیان میکند که : کلمه جن در کردی زازاکی به معنای زن است، و درسه از ریشه ریسیدن و به معنای تولید کردن یا ایجادکردن یا بافتن است. وقتی در این باره تحقیق میکنیم میبینیم ریشه کلمه جن تا زمان هوریان نیز میرسد.
در زبان هوری جن به معنای زن است و ریسیدن نیز به معنای تولید کردن و ایجادکردن است.و بدین ترتیب جندرسه به معنای تولید زن است. همچنین گفته میشود در جندرسه وقتی کسی وفات میکرد، در تپه جندرسه دفن میگشت و همراه با او یک دوک نیز دفن میگردید. این یکی دیگر از معانی ریسیدن است و مشخص میکند که در اعتقادات خلقهایی که دولت نگشته اند، باور به دنیای پس از مرگ وجود داشته و چیزی بنام مرگ وجود ندارد.یعنی مرده به زندگی ادامه میدهد.

تأثیر فرهنگ تل خلف در جندرسه

درباره فرهنگ ایزدبانو داده های بسیاری وجود دارند. در زیر تپه جندرسه دو تپه مهم وجود دارند. همچنین کاخی متعلق به عصر برنز وجود دارد. همچنین گفته میشود که جندرس به کینالوا پایتخت هیتیان شباهت دارد.
بر طبق گفته های تاریخدانان آسوری، این جا همچنین پایتخت هیتیهاست که از قارگامش آمده و در سراسر آب فرات ساکن گشته اند. در کاوشهایی که آلمانی ها و سوری ها در تپه جندرس انجام داده اند، تأثیرات فرهنگ تل خلف آشکار گشته است. در جایی که شرق فرات و آناتولی به هم میرسند، آثار فرهنگ ایزدبانو دیده میشود. در زیر این تپه دو عبادتگاه وجود دارند.از آثار مکشوفه مشخص میگردد که تاریخ جندرس تا فرهنگ تل خلف نیز میرسد. همچنین آثار مربوط به فرهنگهای بیزانس، رم، هلن، آشور و هیتی یافته شده اند.

نبی هوری: سیروس یا کورش
در منطقه بلبل، قلعه نبی هوری که به آن(نوه هوریان) نیز گفته میشود و یکی از اماکن بسیار کهن است وجود دارد. گفته میشود که این شهر یکی از مهمترین شهرهای هوری هاست. لغت هوری نیز از “اور”، “آر” یا “آرین” بوجود می آید. این قلعه در شمال شرقی عفرین قرار دارد. از نام آن پیداست که یکی از مکانهای هوریان است. مکانی استراتژیک است و بعد از میلاد، رومیان در آنجا جایگاههای سربازی خویش را ساخته اند. همچنین در آنجا عبادتگاه، مرکز تئاترتاریخی، خانه، برجهای هرمی، گورستان و پل های متعلق به رومی ها وجود دارند. جایی تاریخی است و در کنار رودخانه عفرین قرار دارد. در مدارک تاریخی نیز اشاره میگردد که مرکز تئاتر کهن در آنجا بعد از مرکز تئاتر آفامیا بزرگترین مرکز تئاتر است.
در سال ۱۹۶۴ هیئتی فرانسوی در آنجا کاوشهایی انجام دادند. اما تنها گفته های مردم منطقه را دوباره کرده اند. درباره نبی هوری گفته میشود که فرمانده ای رومی به نام سلوکیس آنجا را بنا کرده است، همچنین گفته میشود آنجا به دست اسکندر مقدونی در ۳۱۲- ۲۸۰ قبل از میلاد ساخته شده و تا زمان اسلام در دست جانشینان اسکندر بوده است. جایی بسیار استراتژیک است و در میان مزوپوتامیای بالا و انتاکیه قرار دارد. رومیان در آنجا اردوگاهی سربازی ساخته اند. همچنین گفته میشود در زمان ژوستینیوس به جای زیارتی تبدیل شده است. سپس با نام آژیاپولیس یا جای مقدس در مدارک تاریخی آمده است.

گردآوری:ناگهان آکارسل