تاملی کوتاه بر تاریخ حجاب
آوین آریان

حجاب تاریخ کهنی دارد و مختص به جوامع اسلامی نیست و در دوران پیش از ظهور اسلام نیز وجود داشته است. در تاریخ ایران نخستین زنی که کشف حجاب نموده زنی به نام حنونه ،خواهر منصور حلاج است که در اعتراض به دار آویختن برادرش این اقدام را انجام نمود. یکی دیگر از زنانی که برداشتن حجاب وی در تاریخ جالب توجه بوده، قرة العین از زنان بابی در دوران ناصرالدین شاه قاجار است. نکته قابل توجه در این موارد این است که برداشتن حجاب نشانه اعتراض و در واقع یک تابوشکنی بوده است.
با نگاهی به کتیبه ها وسنگ نوشته های تاریخی پیش از تمدن خواهیم دید که نگاره های زنان بدون حجاب بوده ونشانی از پوشاندن بدن، سر و موها وجود ندارد. به تدریج و با ظهور تمدن و نهادینه شدن ذهنیت مردسالاری، حجاب به یکی از ابزارهای سلطه بر زنان مبدل شد تا بر تمامی زندگی زنان کنترل صورت گیرد و بدین گونه موقعیت اجتماعی زنان تغییر یافت.
شکل و فرم حجاب در جوامع مختلف بر اساس فرهنگ حاکم بر جامعه متفاوت است. هنوز هم در برخی از کشورها استفاده از روبند متداول است. البته حجابی که در برخی از کشورهای اسلامی وجود دارد با قانون حجاب در ایران متفاوت است. حجاب در بسیاری از جوامع اختیاری بوده و اجباری در میان نیست.
بعد از سرنگونی محمدرضا شاه پهلوی و روی کار آمدن حکومت دینی، به تدریج رویکرد واقعی خود نسبت به زنان را با قانونی کردن حجاب نشان دادند. در واقع هدف آنان بازگشت به سنت و ملاحظات دینی نبود بلکه در تلاش بودند با سرکوب و قوانین تبعیض آمیز، جامعه را تحت کنترل درآورند. این قانون با موج اعتراضات و تظاهرات زنان مواجه شد وزنان با شعار” ما انقلاب نکردیم تا به عقب برگردیم” خشم خود از چنین اقدامی را نشان دادند. با وقوع انقلاب پسرفتی در وضعیت زنان ایجاد شد و بسیاری از دستاوردهایی را هم که کسب کرده بودند، از کف دادند. بسیاری از زنان شغل خود را از دست دادند، برخی ترک وطن را به این قانون اجباری ترجیج داده و عده ی دیگری مجبور به سازش با رژیم شدند. در طول چهار دهه از عمر رژیم زن ستیز ایران، یکی از چالشهای آن با زنان، مسئله حجاب بوده است. چرا که حجاب ملموس ترین نشانه تبعیض علیه زنان است.
حجاب اجباری تعرضی آشکار و توهینی به کرامت زنان بود و موقعیت اجتماعی زنان را فروکاست. به این ترتیب این قانون تحمیل شده باعث شد زنان نتوانند آنطور که باید و شاید در تمامی فعالیتها و حوزه ها، آزادانه مشارکت نمایند. هنوز هم بسیاری از ورزشکاران زن ایران به دلیل حجاب نمی توانند در مسابقات سطح جهانی مشارکت کنند. هر چند به گفته رژیم ” حجاب مصونیت است نه محدودیت” اما بالعکس حجاب برای زنان محدودیتهای فراوانی ایجاد نمود و زنان باز هم قربانی به گناه نیفتادن مردان شدند. چرا که به اعتقاد روحانیون و علمای دینی بدحجابی باعث افتادن به گناه می شود. جای سوال است منشا فسادها و اختلاسهای میلیاردی، اشاعه فحشا و اعتیاد و منفعل ساختن نیرو و پتانسیل زنان و جوانان چیست و کیست؟
انتخاب حق پوشش یکی از فاکتورهای آزادی فردی بوده و هر انسانی در انتخاب پوشش خود دارای اختیار است. متاسفانه در جامعه ایران به دلیل نگرشی جنسیت گرا و ناموسی به زنان، آنان در انتخاب نوع و حتی رنگ پوشش خود مختار نیستند و این رژیم است که در این مورد برای زنان تصمیم می گیرد. در سالهای اخیر رژیم برای کنترل و ارعاب بیشتر در جامعه از گشت ارشاد و یا طرحهای امنیت اجتماعی استفاده می کند و در بسیاری از موارد با توسل به خشونت روحی و فیزیکی این طرح را اجرا می کند. بنابراین این طرحها نه تنها در ارتقای امنیت اجتماعی و روانی جامعه تاثیر نگذارده برعکس یک جو بسیار منفی در جامعه ایجاد نموده و بسیاری از زنان و دختران را دچار مشکلات روحی و روانی نموده است. فقر، بیکاری، تورم، اعتیاد و مشکلات اجتماعی، جامعه را دچار بحران می کند و این زنان هستند که قربانی آسیبهای اجتماعی در ایران هستند. در حالیکه در تمامی موارد، رژیم زنان را مقصر این مشکلات قلمداد می کند که این نیز از ذهنیت زن ستیز آنان نشات می گیرد.
مسئله حجاب بار دیگر و در سال ۱۳۹۶ با آغاز اعتراضات مردمی جنجال‌آفرین شد. این بار موضع زنان قاطع تر و رادیکالتر بود و آشکارا حجاب خود را برداشتند که این نیز نقطه عطفی در مبارزات زنان در طول این سالها بود. کمپین دختران انقلاب همچنان ادامه دارد و به موازات آن دستگیری و زندانی نمودن آنان توسط دولت نیز ادامه دارد. دستیابی به حقوق از دست رفته زنان که حجاب اجباری نیز یکی از قوانین ضد زن است نیاز به استمرار و انسجام مبارزات زنان دارد. تقلیل مسئله زنان به حجاب، کسب آزادیهای بیشتر و حقوق اصلی زنان را در سایه قرار میدهد. نباید زنان اجازه دهند، سطح آزادیهایشان را محدود نمایند. چون چنین اقداماتی در راستای به حاشیه راندن حقوق زنان است. بنابراین باید زنان محدوده ی آزادیهای خود را فراخ تر نمایند و برای رسیدن به آنچه مطلوب است دست از مبارزه برندارند. که با آزادی زن جامعه نیز آزاد میگردد.